سم مورچه

درباره مورچه

مورچه ها ات متداولی هستند ولی ویژگی های منحصر به فردی دارند بیش از 10000 مورچه در گوشه و کنار این جهان شناخته شده است. این ات بیشتر در جنگل های مناطق گرمسیری وجود دارند، جایی که حتی ممکن است نزدیک به نصف ات ساکن در آن منطقه را تشکیل دهند.

مورچه ها و موریانه ها

مورچه ها بسیار شبیه موریانه ها هستند و این دو معمولاً به جای هم اشتباه گرفته می شوند؛ به ویژه توسط صاحبان خانه هایی که از وجود آن ها در خانه عصبی می شوند. با این حال، مورچه ها بین شکم و قسمت سینه خود، میان تنه باریکی دارند؛ ولی موریانه ها به این شکل نیستند. مورچه ها همچنین دارای سرهای بزرگ، شاخک های آرنج گونه (زاویه دار) و آرواره های قدرتمند هستند. این ات در راسته پرده بالان (هیمنوپترا ها) هستند. گروهی که زنبورهای عسل و زنبورهای بی عسل را نیز شامل می شود.

رفتارهای جمعی

مورچه ها به طرز حیرت انگیزی اجتماعی هستند، و به طور معمول در لانه ای که به صورت جمعی ساخته شده است زندگی می کنند؛ این لانه ممکن است در زیر زمین، تپه های سطح زمین یا درختان قرار گرفته باشد. مورچه های نجار (کارپنتر) در چوب لانه می کند و می توانند برای ساختمان ها مخرب باشد. برخی از گونه ها، مانند مورچه های ارتشی، از این قاعده مستثنی هستند و خانه های دائمی ندارند؛ در عوض، در طول دوره های مهاجرت خود، به دنبال منابعی برای غذا می گردند.

جوامع مورچه ها توسط یک یا چند ملکه اداره می شود، که وظیفه ملکه تخم گذاری هزاران تخم است که بقای کلونی مورچه های کارگر را تضمین می کند (مورچه های کارگر همان مورچه هایی هستند که به طور معمول توسط انسان دیده می شوند). مورچه های کارگر از جنس ماده هستند که بدون بال بوده و هرگز تولید مثل نمی کنند؛ بلکه به دنبال غذا می روند، از فرزندان ملکه مراقبت می کنند، در آشیانه کار می کنند، از جامعه محافظت می کنند و همچنین چندین وظیفه دیگر را انجام می دهند.

مورچه های نر اغلب فقط یک نقش دارند و آن جفت گیری با با ملکه است. پس از این که آن ها این وظیفه را انجام دادند، ممکن است بمیرند.

رژیم غذایی

مورچه ها با استفاده از مواد شیمیایی با یکدیگر همکاری و ارتباط برقرار می کنند. آن ها به این شیوه می توانند سایر مورچه ها را نسبت به خطر آگاه سازند و یا منابع غذایی را به آن ها معرفی کنند. آنها معمولاً از شهد، دانه، قارچ یا ات تغذیه می کنند؛ با این حال، برخی از گونه ها رژیم های غذایی غیر معمول دارند. مورچه های ارتشی ممکن است از برخی خزندگان، پرندگان یا حتی داران کوچک به عنوان غذا استفاده کنند.

گونه های غیر معمول مورچه ها

مورچه های یکی از گونه های منطقه آمازون (آلومروس دکمارتیکولاتوس) به صورت دسته جمعی و با کمک یکدیگر، تله های وسیعی از رشته های گیاهی ایجاد می کنند. این تله ها سوراخ های زیادی دارند و هنگامی که یک ه دیگر روی آن قدم گذاشت، صدها مورچه، با استفاده از قسمت های باز تله، ه را با آرواره های خود گرفته و شکار می نمایند.

گونه دیگری از مورچه ها، مورچه دیوانه زرد (آنوپلولپیس گراسیلیپس) است. این گونه، قادر به تشکیل کلونی های عظیم است که دارای چندین ملکه است. در جزیره کریسمس استرالیا، معرفی تصادفی مورچه های دیوانه زرد در اوایل قرن بیستم منجر به یک هجوم مخرب شد. این مورچه ها تهدید بزرگی برای جمعیت بومی خرچنگ قرمز در آن منطقه هستند؛ که این خرچنگ ها یا توسط مورچه ها از پناهگاه خود جابجا شده اند و یا در هنگام عبور خرچنگ های قرمز از محل لانه مورچه ها هنگام مهاجرت از جنگل به ساحل، کشته شده اند.

بدن مورچه ها دارای سه قسمت، سر، سینه و شکم است؛ این قسمت ها به همراه پاها و یک جفت شاخک می باشد که به بدن متصل است. آنها همچنین دارای یک محافظ خارجی سخت هستند که از ماده ای شبیه ناخن های بدن انسان ساخته شده است. محافظ خارجی به حفاظت از مورچه، به خصوص به دلیل کوچک بودن آن کمک می کند. دیدن اجزای مختلف بدن مورچه به دلیل کوچک بودن آن، همیشه آسان نیست؛ اما اگر بیشتر دقت کنید دلیل وجود هر قسمت از بدن مورچه را متوجه می شوید.

شکم

در نزدیکی قسمت دم، شکم مورچه را خواهید دید که تقسیم شده است. این قسمت مهم بدن مورچه شامل قلب، اندام های تولید مثلی، لوله های مالپیگی و بخش اعظمی از دستگاه گوارش از جمله روده جلویی، روده عقبی و راست روده است. شکم توسط پوشش محافظ خارجی مورچه حفاظت می شود.

شاخک ها

اگر می خواهید تفاوت بین مورچه ها و سایر ات را بگویید، شاخک ها می تواند به شما در این مورد کمک کند. مورچه ها شاخک های آرنج گونه دارند که متصل به جلوی سرشان است. شکل شاخک ها به مورچه ها اجازه می دهد که آن ها را هم به سمت جلو و هم به سمت پشت سر خود حرکت دهند. مورچه ها از شاخک های خود برای بوییدن، احساس کردن و لمس نمودن هر آنچه که در پیش رو یا پشت سرشان است، استفاده می کنند. آنها همچنین می توانند از این شاخک ها برای ارتباط با مورچه های دیگر استفاده نمایند.

سر

سر مورچه ها محل ماهیچه هایی است که قدرت و نیروی لازم را برای آرواره های مورچه فراهم می آورد که برای بریدن، جنگیدن، حفاری و نگه داشتن، از آن ها استفاده می کند. سر مورچه ها همچنین دارای چشم های مرکب بوده و شاخک ها نیز به آن متصل است. مورچه ها در واقع بینایی بسیار ضعیفی دارند، بنابراین شاخک ها در کمک به آنها برای مشخص نمودن آنچه در پیش رویشان است، بسیار حیاتی هستند.

پاهای بند دار

این پاهای بند دار که به سینه مورچه متصل شده اند، انعطاف پذیر و قوی هستند. مورچه ها در بدن خود دارای شش پا هستند که انتهای هر پا دارای پنجه است. از پنجه ها برای گرفتن غذا و سایر چیزهایی که لازم است حمل شوند، استفاده می شود. مورچه همچنین می تواند از پاهای جلوی خود برای تمیز کردن بدن و لمس اشیاء استفاده کند.

سینه

سینه مورچه بین شکم و سر آن قرار گرفته است. هر شش پای مورچه ها به سینه آن متصل شده است؛ به علاوه، مورچه های ملکه دارای بال هایی هستند که از آنها برای پرواز و پیدا کردن جفت استفاده می کنند. بال ها نیز به سینه وصل می شوند. پس از جفت گیری، ملکه بال هایش را می ریزد؛ زیرا که دیگر نیازی به آن ها ندارد. بر اساس بررسی های دقیق تر، ممکن است بتوانید محلی که بال ها به بدن مورچه وصل شده بود را مشخص کنی

قسمت های دیگر

چشمان مرکب مورچه ها کوچک و نزدیک به هم هستند. مورچه ها با وجود اینکه تعداد زیادی چشم دارند، بینایی خیلی خوبی ندارند. تعداد بیشتر چشم، به آنها این امکان را می دهد که حرکاتی را که در نزدیکی و در مقابل سرشان اتفاق می افتد ببینند. انواع خاصی از مورچه ها نیز دارای نیش هستند. نیش به قسمت پشت بدن مورچه ها وصل شده و از آن برای تزریق اسید فرمیک به قربانیان خود استفاده می کنند. این اسید، موجود شکارشده را تضعیف می کند و به مورچه ها اجازه می دهد تا آن را به کلونی برده و به ملکه بدهند.

اگر مورچه ای را در پیاده رو مشاهده کنید، احتمالاً از جمله مورچه های کارگر است؛ زیرا آن ها بیشتر کارها را انجام می دهند. مورچه ها بسیار کوچک هستند، بنابراین تشخیص قسمت های مختلف بدن آن ها کار ساده ای نیست؛ اما بررسی در زیر میکروسکوپ می تواند به شما در مشاهده آناتومی مورچه کمک کند.

ویژگی های عمومی شناسایی مورچه ها

• مورچه ها ات اجتماعی هستند که در کلونی هایی زندگی می کنند که از یک یا تعدادی ملکه و شمار زیادی کارگر تشکیل شده است. ملکه معمولا در عمیق ترین و ایمن ترین قسمت لانه زندگی می کند. بیشتر مورچه هایی که می بینید کارگر و همه آنها ماده هستند. بسته به گونه مورچه ها، کارگران ممکن است از نظر اندازه مشابه یکدیگر یا در اندازه های مختلفی باشند

• مورچه ها به رنگ تیره یا خاکی هستند. گونه های مختلف آن ها شامل رنگ سیاه، قرمز خاکی رنگ، برنزه کم رنگ و قهوه ای است

نرو ماده ها بالغ

هنگامی که کلونی های مورچه تولید مثل می کنند، ممکن است ملکه ها و نرها در این کلونی ها یافت شوند. این ها "مورچه های بالدار" هستند و دو جفت بال دارند. معمولاً نرها سرهای کوچکی دارند، همچنین چشم ها و قطعه سینه ای بزرگ، و یک جفت گره در انتهای شکمشان دارند. پس از پرواز (و جفت گیری)، نرها مدت خیلی طولانی زنده نمی مانند. پس از جفت گیری، ملکه های جدید، بال های خود را می ریزند و دیگر هرگز پرواز نمی کنند. بدون داشتن بال، آن ها را به طور کلی می توان از اندازه بدن بزرگتر، همچنین سینه و شکم بزرگ تر، از مورچه های کارگر تشخیص داد. همه کارگران ماده هستند.

مورچه های نابالغ (مراحل مختلف)

لارو مورچه ها سفید رنگ و شبیه کرم هستند. آن ها پا ندارند و به تنهایی حرکتی انجام نمی دهند. عموماً می توانید معده بزرگ و تیره آنها را داخل کوتیکول، مشاهده کنید. شفیره مورچه ها مانند مورچه های بالغ، سفید به نظر می رسند که پاها و شاخک هایشان نزدیک به بدن آن ها است. در بعضی از گونه ها، لارو به دور خود ابریشم می پیچد و مرحله شفیره در داخل یک پیله سپری می شود

غذا

بیشتر مورچه ها از انواع مختلف ات کوچکی که می گیرند، تغذیه می کنند؛ همچنین ات مرده ای را که می یابند، می خورند و یا از شهد یا عسل استفاده می کنند. آن ها به تعادل کربوهیدرات و پروتئین نیاز دارند. پروتئین به ویژه برای ملکه در تولید تخم و رشد لاروها لازم است.

زیستگاه

بیشتر گونه های مورچه در خاک زندگی می کنند. برخی مانند مورچه های نجار (کارپنتر) در چوب نیز زندگی می کنند (آن ها چوب را حفر می کنند، اما آن را نمی خورند). برخی از مورچه ها در حفره هایی که در داخل گیاهان ایجاد شده است، مانند بلوط، شاخه های کوچک و غلاف ها زندگی می کنند.

شکارچیان

انواع خزندگان یا دوزیستان (بخصوص وزغ ها و مارمولک ها)، عنکبوت ها، و برخی ات دیگر و سایر مورچه ها ممکن است کارگران را شکار کنند. خفاش ها، پرندگان و گاهی اوقات انسان ها، مورچه های بالدار نر و ماده را اسیر می کنند، یا می کشند و یا می خورند.

رفتارهای جالب

از آنجا که مورچه ها اجتماعی هستند، رفتارهای بسیاری را نشان می دهند که ما را به یاد خانواده و جامعه مان می اندازد. برای مثال مورچه های کارگر با تغذیه و شستشوی لاروها از آنها مراقبت می کنند. مورچه ها قادر به برقراری ارتباط با یکدیگر هستند؛ آنها قادر به برقراری ارتباط با یکدیگر در مورد موضوعات مختلف نظیر جهت ها (جایی که غذا در آن است) و خطرات هستند.

برخی از مورچه ها آفت هستند، برخی مفید هستند

برخی از گونه های مورچه ها به عنوان آفت شناخته می شوند، به خاطر این که از منابعی که ما نیاز داریم استفاده می کنند؛ به عنوان مثال، مورچه های برگخوار به خاطر گیاهان زراعی در مناطق استوایی آمریکا با ما جدال می کنند؛ مورچه های آتشین به راحتی از چمنزارهای مرطوب استفاده می کنند؛ مورچه های نجار (کارپنتر) برای زندگی در چوب های مرده سازگار شده اند، آن ها چوب مرده را به عنوان مسکن انتخاب می کنند، به ویژه اگر مرطوب باشد. تعدادی از گونه های مورچه در آشپزخانه ها، آبدارخانه ها و غذاهای حیوانات خانگی، در جستجوی اقلام غذایی مناسب برای خود هستند. همچنین برخی مورچه ها (مانند خویشاوندانشان مثل زنبورهای عسل و زنبورهای بدون عسل) دارای نیش قوی هستند. بعضی از افراد می توانند نسبت به مورچه ها حساسیت شدیدی پیدا کنند.

شناسایی خصوصیات

• کارگران همه به یک اندازه، کوچک به طول 3 میلی متر هستند.

• رنگ آن ها از قهوه ای تیره تا سیاه براق می باشد.

• پتیول (زائده متصل کننده قسمت شکم و سینه) با 1 گره، که توسط شکم پنهان شده است.

• قسمت سینه وقتی از کنار مشاهده شود ناصاف است.

• بو و رایحه بسیار قوی هنگام له شدن دارند.

رفتار

• از ات مرده و زنده تغذیه می کنند و همچنین از شته و عسل خوششان می آید.

• در منازل، ابتدا به دنبال شیرینی ها برای تغذیه می روند.

• هم مسیرهایی را برای حرکت می سازند و گاهی هم سرگردان می چرخند و پرسه می زنند.

• مسیرهای معمول آن ها در امتداد شاخه های درختان، فونداسیون ها، پیاده روها و لبه های فرش است.

• هنگامی که احساس خطر کنند، به هم ریخته می شوند؛ در حالی که شکمشان به بالا بلند می شود.

نوع و اندازه لانه

• در لانه های کم عمق در خاک و زیر سنگ، چوب یا زیر آوارها زندگی می کنند.

• ممکن است در زیستگاه های مختلفی از جمله مناطق جنگلی، سواحل، حفره های دیوار و اطراف لوله های آب و بخاری ها لانه کند.

• کلونی های بزرگ، در حدود 10،000 کارگر و چندین ملکه دارند.

بعد از ظهر خوب تابستان است شما در باغچه خود زانو می زنید و علفهای هرز بیرون می آورید، یا روی پتو می نشینید و از طبیعت لذت می برید، ناگهان احساس یک گزش شدید و سوک روی پای خود می کنید و دوباره و چندین باره این حس به شما دست می دهد. شما به پایین نگاه می کنید و می بینید ده ها و یا حتی صدها مورچه قرمز وجود دارند که به بدن شما چسبیده اند. بدون این که بدانید، زانو یا پتوی خود را بالای پشته مورچه های آتشین گذاشته اید، و اکنون به خاطر این کار، هزینه دردناکی می پردازید.

مایکل مرچانت، دکتر و استاد ه شناسی دانشگاه تگزاس می گوید: "آنها واقعاً یک گونه مورچه عذاب آور هستند". وی می گوید هنگامی که او و همسرش سالها پیش به تگزاس نقل مکان کردند، تجربه مورچه های آتشین را مانند آنچه در بالا توضیح داده شد داشتند و از آنجا که این گونه ها در بیش از نیمی از جنوب ایالات متحده آمریکا گسترش یافته اند، بسیاری از مردم، تجربه مشابهی با مورچه های آتشین داشته اند. او می افزاید: "در تگزاس و بسیاری از مناطق جنوب غربی، مورچه ها، بیرون رفتن و نشستن بر روی زمین را تبدیل به یک آرزو برای اهالی این منطقه کرده اند".

تصور می شود که مورچه های آتشین در دهه 1930 از طریق کشتی های باری که از آمریکای جنوبی به ایالات متحده رسیده اند. به گفته دکتر مرچانت، از آن زمان، آن ها به یک "فاجعه زیست محیطی" تبدیل شده اند؛ هر کجا که بروند، تنوع زیستی را پایین می آورند و به مورچه ها و حیوانات دیگر حمله می کنند.

متأسفانه انسان ها هم طعمه آن ها می شوند. مورچه های آتشین جزو معدود انواع مورچه های بومی هستند که اکثر اوقات انسان ها را نیش می زنند. اما گفتن اینکه این مورچه ها "گاز می گیرند" در واقع نادرست است. مورچه های آتشین گاز نمی گیرند، بلکه نیش می زنند؛ فقط ماده ها نیش می زنند و نیش آنها بسیار تیز و زهر آگین است.

مورچه های آتشین در اکثر مکان هایی که در زمستان، دمای زیر صفر را تجربه می کنند، مشکلی محسوب نمی شوند؛ اما گونه های دیگری از مورچه ها وجود دارند که در ایالت های شمالی زندگی می کنند که گهگاه نیش میزنند. در بعضی موارد، این نیش زدن ها می توانند بسیار جدی باشند. گاز گرفتن مورچه ها یا نیش آنها باعث می شود در پوست خود احساس سوختگی کنید. مورچه های آتشین به خوبی نامگذاری شده اند؛ زیرا نیش آنها احساس سوک و آتشین روی پوست ایجاد می کند.

چگونه گاز گرفتگی یا نیش مورچه آتشین را تشخیص می دهید؟

نیش مورچه آتشین به صورت یک لکه کوچک و قرمز ایجاد می شود، و بعد از یک یا دو روز، یک تاول سفید شکل می گیرد که خارش دارد و کمی دردناک است.

فقط تجربه یک گزیدگی توسط یک مورچه آتشین کافی است. ممکن است در خارج از خانه در یک باغ یا جای دیگری کار کنید و فقط یک از آن ها را روی بازو یا پا ببینید؛ اما معمولاً افراد، بدون آنکه متوجه شوند، روی یکی از پشته های مورچه های آتشین می ایستند یا می نشینند؛ بنابراین در نهایت از سوی صدها مورچه گزیده می شوند.

به دلیل شکل خاص نیش مورچه آتشین ، این مورچه می تواند چندین بار فرد را نیش بزند. ممکن است یک سری علائم قرمز را مشاهده کنید و این، جایی است که یک مورچه نیش خود را فرو کرده است. البته گاهی می دانید که چه چیزی شما را نیش می زند؛ زیرا آنها را روی پوست خود مشاهده و حس می کنید. اما اگر مورچه آتشین را نمی بینید، نیش آن را می توانید با احساس سوک و تاول سفید پر از چرکی که بعد از یک یا دو روز تشکیل می شود، تشخیص دهید.

چه باید بکنید و چه زمانی به مراقبت های پزشکی احتیاج پیدا می کنید؟

در بیشتر موارد، نیش مورچه های آتشین نیاز به هیچ درمانی ندارند. جای نیش آنها برای چند روز می خارد که طی یک هفته تا 10 روز از بین می رود. اما بعضی از افراد (تقریباً یکی از هر 100 نفر) واکنش جدی تری خواهد داشت و در موارد نادر اگر واکنش آلرژیک فوراً درمان نشود می تواند کشنده باشد.

در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر، که نشان دهنده واکنش آلرژیک یا عوارض آن است، به اورژانس مراجعه نمایید:

* مشکل در تنفس

* ضربان قلب سریع

* تورم گلو، بازوها یا پاها

* سرگیجه یا افت شدید فشار خون

در سایر موارد، جای نیش را با آب و صابون بشویید و یخ بگذارید تا تورم آن کم شود. در صورت وم می توانید از ضد درد یا کرم ضد خارش (او تی سی) استفاده کنید؛ اما روی آن الکل نمالید که می تواند نیش را درد آور کند.

اگر متوجه شدید که بعد از یک یا دو روز، محل گزیدگی شروع به تورم و بزرگ شدن کرده است، ممکن است نشانه عفونت ثانویه باشد. تب، درد عضلانی یا علائم شبه آنفلوانزا نیز می تواند باعث نگرانی شود و شما باید با پزشک خود تماس بگیرید.

مورچه های قرمز نیز می توانند گاز بگیرند و نیش بزنند اما آنها معمولاً این کار را نمی کنند. چند نوع دیگر از مورچه های بومی یعنی مورچه های قرمز (هاروستر) و مورچه های نجار (کارپنتر)، که کمتر متداول هستند، قادر به نیش زدن یا "گاز گرفتن" هستند؛ اما در مقایسه با مورچه های آتشین، حملات این مورچه ها نسبتاً کمتر است.

مورچه دروگر قرمز (هاروستر)

امروزه مورچه های هاروستر کمتر از گذشته متداول هستند. به دلیل اندازه بزرگی که دارند، معمولاً طول 6 تا 12 میلی متر، هنوز هم مزارع را برای زندگی بر می گزینند. آنها مانند مورچه های آتشین نیش می زنند، اما برخلاف مورچه های آتشین، تمایلی به حمله ندارند. نیش مورچه قرمز، معمولاً شبیه نیش زنبور است. ممکن است جوش دردناک، متورم و قرمز تشکیل شود، که بعد از چند روز خارش یابد و از بین رفتن علایم آن می تواند یک هفته یا بیشتر طول بکشد.

گاز گرفتن مورچه نجار (کارپنتر)

مورچه های نجار نیش نمی زنند بلکه گاز می گیرند. اما وقتی با مردم روبرو می شوند، اغلب فرار می کنند نه اینکه بچسبند و حمله کنند. اگر نیش بزنند، نتیجه و عوارض احتمالی آن شبیه به نیش مورچه های هاروستر است؛ یعنی ممکن است قربانی، درد و جوش قرمز را تجربه کند.

هم مورچه های نجار و هم مورچه های قرمز سمی هستند؛ بنابراین نیش زدن یا گاز گرفتن آنها می تواند واکنش جدی ایجاد کند. در صورت مشاهده علائم واکنش آلرژیک یا عارضه جدی از جمله مشکلات تنفسی، افزایش ضربان قلب و علائمی مانند آنفولانزا به اورژانس بروید. همچنین اگر هر گونه تورم مشخص یا علائمی مانند آنفولانزا که هر دو می تواند نشان دهنده عفونت باکتریایی ثانویه باشد مشاهده کردید، با پزشک خود تماس بگیرید.

چگونه می توان از نیش زدن یا گاز گرفتن مورچه ها جلوگیری کرد؟

مورچه های آتشین دوست دارند لانه های خود را در مناطق باز و آفتابی و دور از پوشش گیاهی بنا کنند؛ همین موضوع در مورد مورچه های هاروستر نیز صادق است. بهترین راه برای جلوگیری از نیش زدن، این است که با دقت به زمین نگاه کنید و از نشستن، چمباتمه زدن یا ایستادن بر روی لانه های پشته ای (تپه مورچه ها) خودداری کنید. از طرف دیگر، مورچه های نجار در داخل خانه ها و سایر سازه های چوبی، نمایان می شوند. آنها تمایل دارند فقط در صورت برخورد یا لمس، نیش بزنند؛ مثلاً، در مواردی که شخص سعی کند آنها را له کند یا آنها را از بین ببرد. اگر بر روی این مورچه ها، از اسپری ها یا اشکال دیگر کنترل آفات استفاده کنید، نیازی به نگرانی در مورد گاز گرفتنشان نیست.